Бугунги кунда замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жамиятнинг турли жабҳаларига жорий этиш борасида кенг кўламли ишлар амалга оширилмоқда. Кўрсатилаётган хизматлар тури кенгайиб, сифат жиҳатидан янги босқичга кўтарилиши натижасида ахборот-коммуникация технологиялари ҳамда интернет тармоғидан фойдаланувчилар сони тобора ошиб бормоқда. Бунинг натижасида мамлакатимизда аҳоли, айниқса, ёшларнинг ахборот ресурслардан, жумладан, интернет тармоғидан фойдаланиш имконияти кенгаймоқда. Таълим соҳасида замонавий ахборот-коммуникация технологияларининг кенг қўлланилаётгани эътиборга молик. Бу ёш авлодга жаҳон андозалари даражасида таълим бериш, уларни ҳар томонлама баркамол инсонлар этиб тарбиялашда муҳим омил бўлмоқда. Ёшларимизда ахборот олиш маданиятини шакллантириш, уларни ғоявий-мафкуравий тажовузлардан ҳимоялаш механизмларини такомиллаштириш масалаларига эътибор қаратиш лозим. Ёшларни нафақат янги технологиялар бўйича ўқитиш, балки улардан фойдаланиш қобилиятини шакллантириш, айни чоғда шундай технологияларни яратиш ва такомиллаштириш устувор вазифаларидан биридир. Замонавий ахборот технологияларининг ўқувчи-ёшлар руҳиятига таъсир кўрсатувчи турли вазиятлар мавжуд. Бу биринчи навбатда ўқув фаолияти доирасига ўқувчиларнинг ахборот технологиялари билан бевосита мулоқотга киришиши билан боғлиқ.
Виртуал олам технологиялари асосида тайёрланган компютер ўйинларини ҳам унутмаслик лозим. Ҳаттоки, компютер билан боғлиқ бўлмаган ҳолда ҳам инсонлар уяли телефон, анимацион филмлар, кредит карточкалари, пластик карточкалардан фойдаланиш орқали компютерлар билан ўзи билмаган вазиятларда мулоқотга киришади. Қолаверса, ўқитувчиларнинг ўзлари ҳам ахборот технологиялари билан яқиндан мулоқот қилишлари уларнинг таъсирини кенгроқ бўлишига йўл очишади.
Замонавий ахборот технологияларидан таълим жараёнида фойдаланар экан, ўқитувчилар қуйидаги ҳолатларга алоҳида эътибор беришлари зарур. Биринчидан, ахборот технологиялари заминида юз бериши мумкин бўлган янгиликлар анъанавий мулоқот шароитларига олиб ўтилади. Ўтказилган психологик тадқиқотлар масалаларнинг аниқликлигига, мантиқийлигига кетма-кетлилиги ҳамда рефлексивлигига талабларнинг ортиши кузатилади. Бу ерда руҳий мулоқот воситаларининг роли пасаяди. Иккинчидан, тескари алоқа кучаяди. Анъанавий фаолиятнинг ўзига ҳос хусусиятлари компютерлашади. Таълим жараёни учун, шу жумладан, кичик ёшдаги болалар учун ҳам мўлжалланган дастурий ва техник воситаларнинг инсонлашуви кузатилмоқда. Уларда фойдаланувчилар ўз фаолиятларини мавжуд бўлмаган, аммо қандайдир амалларни бажариш учун зарур бўлган элементлар билан тўлдиришмоқда. Юзага келиши мумкин бўлган бундай вазиятлар ахборот технологиялари билан алоқадор фаолиятнинг турли кўринишларининг (шу жумладан таълим олиш билан боғлиқ фаолиятда ҳам) мураккаб ва зиддиятли тузилмасини шакллантиради. Замонавий ахборот технологияларининг ўқувчиларга таъсири ортиб, у чегараланган доирадаги руҳий таъсирлардан тортиб, то шахсни тўла ўзгартиришгача бориши мумкин. Бугунги кунда шахснинг тўла ўзгариши масаласи олимлар томонидан батафсил ўрганиб чиқилмаган. Шунинг учун, таълим жараёни учун мўлжалланган замонавий ахборот технологияларини ишлаб чиқиш ва амалиётга татбиқ этиш жараёнида педагоглар ва психологларнинг фаол иштирок этишлари зарур.
Рустам Раҳимбоев,
БухДУ Жисмоний маданият факультети талабаси
